uyguria.tr.gg - Laboratuvar Kuralları

1.GİRİŞ
Deney raporları, öğrencinin yapmış olduğu deneyi anlayıp anlamadığını ölçmede olduğu kadar deney hakkında bilinmesi gereken temel kavram ve bilgileri de içerdiğinden önemli bir temel kaynak olacak nitelikteki belgelerdir. Bu sebeple, yazılan raporların tertipli, düzenli olması kadar içeriğinin dolgun ve tatmin edici doğru bilgilerle de dolu olması sonraları açıp okunduklarında faydalı bir kaynak olabilmeleri açısından son derece önemlidir. Bundan dolayıdır ki deney raporları hafife alınmamalı, yazılırken gereken hassasiyetin, titizliğin ve önemin verilmesi gereklidir.
Deney raporu yazılırken, rapordaki bilgilerin tam ve eksiksiz olmasına; eksik veya yanlış ya da fazla veya tekrar bilgilerin yer almamasına; Türkçe imlâ kurallarına uyulmasına ve kurulan cümlelerde geniş zaman edilgen yüklemlerin kullanılmasına azamî derecede dikkat edilmelidir. Aşağıda bir deney raporu için örnek olarak genel bir şablon verilmiştir.
2.KURALLAR
Laboratuarlara katılabilmek ve deney yapabilmek için bu kitapçığın Laboratuvar Güvenliği bölümü dikkatlice okunmuş ve laboratuvarlarda çalışma kuralları öğrenilmiş olmalıdır.
Laboratuarlara zamanında gelinmeli ve ilgili deney sisteminin başında hazır bulunulmalıdır. Geç gelen öğrencinin deneye katılımı ilgili öğretim üyesinin iznine bağlıdır.
Beyaz önlük giyilmesi zorunludur. Önlüksüz olarak kesinlikle deney yapılamaz.
İlgili araştırma görevlisinin izni olmaksızın laboratuvar dışına çıkılamaz.
Laboratuvarlarda cep telefonu ile konuşulmaz.
Laboratuvarlarda yemek-içmek ve sakız çiğnemek hoş görülmeyen ciddiyetsiz ve yakışıksız davranışlardandır.
Deney sonrasında, masa, cihaz ve malzemeler temiz bırakılmalıdır.
Deneyden bir hafta önce, ilgili öğretim üyesi veya araştırma görevlisinden Deney Hazırlık / Tasarım Soruları alınmalı, çözüm ve cevaplar her öğrencinin kendi laboratuvar defterine kendi el yazısı ile yazılmalıdır.

Deney verileri, deney esnasında cihaz ve sitemlerden alınmış olan her türlü, okuma, ölçüm ve tartımlardır. Deney verileri her öğrencinin laboratuvar defterine kendi el yazısı ile yazılmalı ve grup raportörü tarafından ayrı bir kağıda da yazılarak laboratuarı terk etmeden önce ilgili öğretim üyesi veya araştırma görevlisine imzalatılmalı ve deney raporuna eklenmelidir.
Deney sonuçları, hesaplamalar, çizelgeler ve grafiklerden oluşur ve Ek 1’de verilen formata göre hazırlanarak ilgili öğretim üyesi veya araştırma görevlisine en geç deneyden sonraki gün teslim edilir. Bu sonuçlar kabul/ret şeklinde değerlendirilir.
Deney raporu, istenen formata uygun olarak deney grubu tarafından ortak hazırlanması gereken kapsamlı bir dokümandır. Hangi grupların hangi deney için rapor hazırlamak zorunda oldukları laboratuvar dönem planında belirtilir.
Deney sonuçları kabul edilen gruplar deney raporunu en geç bir sonraki deney günü saat 12:00’a kadar ilgili öğretim üyesine teslim etmelidir. Geç teslim edilen her gün için rapor notundan 10 puan düşürülür. Bir hafta geciken rapor kabul edilmez.
Her deney için farklı öğrenci raportör olarak seçilir ve grup çalışması ve rapor hazırlığı organizasyonundan raportör sorumludur.
Grup, ilgili öğretim üyesi tarafından belirlenen tarih ve saatte rapor sözlüsüne alınır. Öğrencilere sözlüdeki performans ve rapora katkılarına göre farklı rapor notu takdir edilebilir.
Grup raporları özgün olmak zorundadır. Raporun (küçük bir parçası dahi olsa) başka bir yerden kopyalandığı tespit edildiği takdirde notu sıfır olarak değerlendirilir ve telaﬁsi yoktur. Başkasına ait bir materyalin kopyalanması büyük bir suçtur. Herhangi bir kopyalama (veya kes-yapıştır) olayının, raporu değerlendiren öğretim üyesinin gözünden kaçma olasılı g ına karşı, dönem sonunda Bölüm Etik Kurulu tarafından rastgele seçilecek raporlar üzerinde ayrıntılı inceleme yapılacaktır. Bu inceleme sonunda kopyalama yapıldığı tespit edilirse grup önceki notlarına bakılmaksızın deneyden başarısız sayılacaktır. Bu durumda ilgili deneyin / raporun telaﬁsi mümkün değildir.
Deney raporu yetersiz görülürse tekrar edilmesi ve/veya deneyin tekrarı istenebilir.
Dönem notu, laboratuvar defterinden belirlenen ön hazırlık, deney öncesi yapılan kısa sınavdaki başarı durumu, deney performansı ve rapor notundan oluşan deney notu ile ara sınav notu kullanılarak belirlenir.

Laboratuvara devam zorunludur. Habersiz ve onaysız olarak deneye gelmeyen öğrenciler deneyden başarısız sayılırlar. Bu durumda deneyin telaﬁsi söz konusu değildir. Başka bir nedenle deneyden başarısız olan öğrenciler ilgili öğretim üyesi onay verdiği takdirde deneyi telaﬁ edebilirler.
Telaﬁ haftasında veya öğretim üyesinin uygun gördüğü başka bir zamanda en fazla bir deneyin telaﬁsi yapılabilir.
Deney Hazırlık / Tasarım Sorularını yetersiz cevaplayan veya deney öncesi yapılacak yazılı/sözlü sınavda bilgisi yetersiz görülen öğrenciler deneye katılamazlar.
Deney sonuçları değerlendirmesinde Ret alan öğrencilerden sonuçlarını tekrarlaması veya telaﬁ haftasında deneyi tekrarlaması istenebilir.
Herhangi bir nedenle telaﬁ haftasında deney yapmasına onay verilen grup laboratuvar koordinatörüne bildirilmelidir.
Dönem sonunda, birden fazla deneye katılmayan, deney sonuçlarını veya deney raporunu zamanında teslim etmeyen, deney sonuçlarından veya deney raporundan sıfır not alan öğrenciler devamsız sayılırlar ve dönem sonu sınavına giremezler.
3.LABORATUVAR DEFTERİ
Öğrenciler her laboratuvar için, deney öncesi hazırlıklarını, deney sırasında alınan verileri ve sonrasındaki hesaplamalar ile gerekirse rapor hazırlıklarını yazacakları ayrı bir laboratuvar defteri tutmalıdır.
Laboratuvar defteri dikişli ciltli (yapıştırma değil) ve çizgili (veya kareli) olmalıdır.
Defterin doldurulmasında aşağıdaki kurallara uyulmalıdır.
 Bütün sayfaları önceden numaralandırılmalıdır.
 Bilgiler siyah veya mavi çıkmayan mürekkepli kalemle ve okunaklı yazılmalıdır.
 Defterde boş sayfa bırakılmamalıdır.
 Hatalı bir bilgi girişi yapılmış ise silinmeye çalışılmamalı sadece üzeri tek çizgi ile çizilmelidir.
T.C. Hitit Üniversitesi Mühendislik Fakültesi   5 Kimya Mühendisliği Bölümü
 Sayfanın boş kalan kısmı, boşluk büyüklüğünde çarpı işareti ile kapatılmalıdır.
 Her sayfanın altına yazıldığı günün tarihi ve isim yazılarak imzalanmalıdır.
 Deftere şekil veya tablo eklenirse güvenle yapıştırılmalı ve mutlaka numarası ve başlığı olmalıdır. Bu tablo/ve şekillere ilgili yerlerden atıf yapılmalıdır.
 Yeni deneye yeni bir sayfa ile başlanmalıdır.
 Defterin ilk sayfasında laboratuvarı ve defter sahibini tanıtıcı bilgiler yer almalıdır.
 Sonraki iki sayfa, “İçindekiler” sayfasıdır ve defter kullanıldıkça, deney ve alt- bölümlerinin sayfa numaraları da belirtilerek doldurulmalıdır.
Deftere yazılması gerekli bilgiler:
Deneyin adı, amacı ve öğrencinin kendi cümleleri ile deney yöntemi
Yapılacak deneye ilişkin teorik çalışma bilgileri (tanımlar, denklemler, grafikler vb). Bu bilgilere MUTLAKA uygun şekilde kaynak gösterilmelidir.
Deneyin koşulları ve ortam koşulları
Deney verileri (Grubun tüm üyelerinin kaydettiği deney verileri aynı olmalıdır.)
Ön hesaplamalar (laboratuvardan çıkmadan yapılması önemlidir, sonuçların doğruluğunu değerlendirmeye yardımcı olur; böylece gerekirse deney tekrar edilebilir)
Deney verileri, raportör tarafından ayrı bir kağıda yazılarak ilgili öğretim üyesi veya araştırma görevlisine imzalatılır ve MUTLAKA laboratuvar raporuna eklenir.
3.1.Deney Raporunun Değerlendirilmesi
KATEGORİ PUAN
Deney raporunun formata uygun olarak yazılması (hesaplamalar ve yorum hariç)
Deney performansı (Çalışma disiplini)

Hesaplamalar (istatistikî değerlendirme, sonucun bulunması)
Sonuçların yorumlanması (tablo gösterim, yorum ve öneriler)
Kaynaklar ve atıflar
Geç gün (n) -10
TOPLAM 100 - (n x 10)
Deneyden önce kısa-sınav yapılarak öğrencinin hazırlıklı olup olmadığı belirlenecektir. Yapılacak kısa-sınavlar sorumluları tarafından her gruba farklı olmak ve 3-5 sorudan oluşmak kaydıyla hazırlanacaktır. Kısa-sınav her deneyden önce 5-15 dakikalık süre içerisinde yapılacaktır. Kısa-sınav soruları hazırlanan föy içerisinden veya deneyin kuramsalı ile ilgili olup, öğrencinin rahatlıkla yapabileceği düzeyde olacaktır. Sorular test, boşluk doldurma ya da doğru-yanlış şeklinde olabilir.
Deneylere önlüksüz gelen öğrenci derse alınmayacaktır.
Deneyler öğrenciler tarafından yapılacaktır.
Deney defterleri deney sonrası hesaplamalar ve yorum yazıldıktan sonra deney sorumluları tarafından toplanıp 3 gün içerisinde değerlendirilerek öğrencilere geri verilecektir.
Deney yoklama listeleri ve deney notları Arş. Gör. …………………’da toplanacaktır.
Deneye gelmeden önce yapılacak deneyle ilgili föy çalışılarak deneye gelinmelidir.
Laboratuvarlarda hiç bir şey yemeyin ve içmeyiniz.
Cep telefonlarınızı kapatmanız gerekmektedir.
Cam ekipman ve diğer kaplar dikkatlice yıkanmalı ve dizilmelidir. Kırık camlar ivedi olarak uzaklaştırılmalı ve çöp bidonlarına atılmalıdır. Kırılma olayları laboratuvar sorumlusuna bildirilmelidir.
Sıvı maddeleri, pipete almak için daima özel alet (puar) kullanınız. Puar içerisine sıvı kaçırılmamasına özen gösterilmelidir. Kaçması durumunda puarın içerisindeki su boşaltılmalı

ve kuruyuncaya kadar kullanılmamalıdır. Puar üzerindeki S (suction) emme, A (air) hava E (empty) boşaltma anlamındadır.
Öğrencilerin % 80 oranında laboratuvara devam zorunluluğu vardır.
4.RAPOR YAZIM KILAVUZU
4.1.Raporun Bölümleri
KAPAK
EK-1’de verilen örnek doğrultusunda hazırlanır.
İÇİNDEKİLER
Deney raporunda bulunan tüm başlıklar bu kısımda sayfa numaraları belirtilerek gösterilir.
1. DENEYİN AMACI:
Bu başlık altında kısa, sade ve net bir biçimde deneyin amacı yazılır.
2. KURAMSAL BİLGİLER:
Bu bölümde deneyin anlam ve önemi üzerinde durulur, Kimya Mühendisliğindeki kullanım amaçlarından, faydalarından ve diğer gerekli temel bilgilerden bahsedilir. Bu bölüme yazılanlar konunun temelini teşkil etmeli, fazla, gereksiz ve tekrar bilgilerden kaçınılmalı, sade ve net bir şekilde yazılmalıdır. Bu bölüme deney hakkında bilinmesi gereken temel bilgiler de yazılabilir.
3. DENEY DÜZENEĞİ:
3.1 Kullanılan araç ve gereçler
Deneyde kullanılan aletlerin isimleri yazılır. Var ise deney düzeneğinin şekli bu kısımda verilir.
3.2 Kullanılan kimyasallar
Deneyde kullanılan kimyasal maddeler kimyasal formülleri ile birlikte verilir.
4. DENEYİN YAPILIŞI:
T.C. Hitit Üniversitesi Mühendislik Fakültesi   8 Kimya Mühendisliği Bölümü
Bu bölümde deneyin yapılışı anlatılır. Yapılan her bir deneyin bir standart yapılış şekli ile genel bir anlatım ve yazım şekli vardır. Bunlar deney esnasında deney sorumluları tarafından öğrenciye anlatılmaktadır. Gerekirse literatürden araştırma yapılabilir. Deney esnasında anlatılan genel deney yapılış şekli bu bölüme aynen yazılır. Genel yapılış şekli anlatıldıktan sonra yapılmış olan deneye ait yapılış bilgileri verilir.
5. HESAPLAMALAR:
Bu bölüme gerekirse deney esnasında yapılan, yapılmasına ihtiyaç duyulan hesaplamalar ve grafikler verilerek açıklamalarda bulunulur.
6. DEĞERLENDİRME VE YORUM:
Bu bölüm öğrencinin yapmış olduğu deneyi anlama ve özümsemesini ölçtüğü için oldukça önemlidir. Deney sonucunda elde edilen verilerin değerlendirilmesi de bu bölümde yapılır. Öğrenci yapılan deneyi ve çıkan sonuçları kendi gözüyle değerlendirir. Sebep-sonuç açıklamasında bulunur. Deney yapılırken kafalarda oluşan soruların cevapları aranır ve yazılır.
7. KAYNAKLAR
Raporda kullanılan tüm bilginin kaynağı bu başlık altında belirtilmelidir.
4.2.Rapor Formatı
Deney raporu yukarıda açıklanan başlıkları içerecek şekilde oluşturulmalıdır.
Deney raporunun kapak sayfasında deneyin adı ve veren Araştırma Görevlisinin Adı, öğrencilerin ad, soyadı, numarası ve laboratuvar grubu bulunmalıdır (Bkz. EK-1).
Raporlar DIN-A4 normuna uygun (210 mm x 297 mm) birinci hamur beyaz kağıtların yalnızca bir yüzüne yazılır.
Sayfa düzeni, yukarıdan, aşağıdan ve sağdan 2.5 cm, soldan 3 cm şeklinde düzenlenecektir.
Başlık, laboratuvar adı ve deney adından meydana gelecek ve ortalı bir şekilde yazılacaktır.

Şekil ve tablolar sayfaya ortalı ve şekillerde başlık alt satıra, tablolarda ise üst satıra gelecek şekilde düzenlenecektir. Şekil ve tabloların başlıkları haricinde metin içerisinde referans edilmesi şarttır.
Kaynaklar
Kitap için:
• Yazarların adı (kısaltılarak) ve Yazarların soyadı, “Eser adı”, baskı numarası, Yayınevi, Yayın yılı.
• R. E. Collin, “Foundations for Microwave Engineering”, 2nd ed., McGraw Hill, 1992
Makale için:
• Yazarların adı (kısaltılarak) ve Yazarların soyadı, “Eser adı”, Dergi adı, cilt num., sayfa num., ay ve yılı.
• Costa ve S. Pupolin, “MiQAMiOFDM system performance in the presence of a nonlinear amplifier and phase noise,” IEEE Transactions on Communications, vol. 50, pp. 462-472, Mart 2002.
İnternet veya uygulama notları için:
• Hazırlayan kurumun veya biliniyorsa hazırlayan kişinin adı, “dökümanın adı”, alındığı internet kaynağının adresi, yılı.
• B. Nelson ve Y. Feng, “Power Line Carrier Research Project”, venus.ece.ndsu.nodak.edu/~ronelson/Presentations/Mipsycon_final.ppt, Şubat 2007
4.3.Raporlar Hazırlanırken Yapılan Temel Hatalar
Raporun ortak bir çalışmayla grup olarak oluşturulacağı bilgisini unutmak ve rapora katkıda bulunmamak,
Sadece konu başlığını okuyup araştırmaya başlamak,
Kaynak araştırmasında sadece interneti kullanmak,
Bulunan bir internet sitesini daha okumadan aynen kopyalamak,

Konu başlığı taramasında bulunan her türlü gerekli gereksiz bilginin verilmesi,
Raporu sadece bir zorunluluk olarak görmek.
5.LABORATUVAR GÜVENLİĞİ
Laboratuvarda bulunmanız ya da oradan geçiyor olmanız, potansiyel bir tehlike içermektedir. Kendinizin ve çevrenizdeki diğer insanların güvenliği açısından Laboratuvar Kurallarına uymanız bu potansiyel tehlikeyi azaltacak en güzel yaklaşımdır. Güvenli bir ortamın sağlanabilmesi için aşağıda çeşitli başlıklar altında topladığımız kurallar hepiniz tarafından okunmuş ve öğrenilmiş olmalı, hatta bu kuralları gelecek yaşantınızda görev alacağınız iş yerlerine de götürerek herkesin bu kurallara uyması için elinizden geleni yapmalısınız.
Doğru ve güvenilir analiz sonuçları elde etmek, her şeyden önce analizi yapan kişinin temiz, dikkatli ve düzenli çalışmasıyla mümkündür. Amaç, yapılacak analizin tam bir güvenlik içinde, en az hata ile ve olabildiğince çabuk gerçekleştirilmesidir. Bu da ancak çalışılan laboratuvarda çok dikkatli ve düzenli olmakla, uygulanacak yöntemlerin çok iyi bilinmesiyle ve hata kaynaklarının minimuma indirilmesiyle başarılabilir.
Bu nedenle aşağıda belirtilen laboratuvar çalışma ilkelerine harfi harfine uymak hem analizi yapan kişi için, hem de laboratuvardaki diğer çalışanlar için önemlidir. Bu bölümde laboratuvarda uyulması ve dikkat edilmesi gereken hususlar belirtilmiştir.
Genel Laboratuvar Kuralları
Ellerde açık yara, kesik, çatlak vs. varsa çalışmaya başlamadan önce mutlaka bandajla kapatın ve yapacağınız işe uygun eldiven giyin.
Zararlı, zehirleyici, tahriş edici kimyasallarla çalışırken mutlaka uygun kişisel koruyucu donanımlar (maske, gözlük, eldiven vb.) kullanılmalıdır.
Laboratuvarda yüzük, künye, kolye, bilezik gibi eşyalar ile çalışmak tehlikeli olabilir. Çalışmaya başlamadan önce çıkarın.
Önlük ve pantolon ceplerinde kesici ve batıcı aletler taşımayın.
Önlük içindeki kıyafetiniz ve ayakkabınız rahat hareket etmenize engel olmamalıdır.
Uzun saçlar toplanmalı, ya topuz yapılmalı veya yanmaz bone içine alınmalıdır. Laboratuvarda çalışırken mutlaka uzun kollu, tercihen yanmayan kumaştan, normal uzunlukta ve uygun bedende önlük ve laboratuvarda çalışmaya uygun ayakkabılar giyilmeli, burnu açık ayakkabı giyilmemelidir.

Gereksiz yere acele etmeyin.
Çalışmalarda dikkat ve itina ön planda tutulmalıdır.
Laboratuvarda meydana gelen her türlü olay, laboratuvarı yönetenlere anında haber verilmelidir.
Laboratuvarı yönetenlerin izni olmadan hiçbir madde ve malzeme laboratuvardan dışarı çıkarılmamalıdır.
Bir malzeme veya aleti fazla uzanarak almaya çalışmayın; iskele, tezgah vs. üzerine çıkmayın, merdivene kullanın.
Laboratuvara çanta, palto, hırka, mont ve gereksiz malzeme getirilmemelidir. Mecbur kalındığı hallerde deneylerin yapıldığı bölgeden uzak bir yerde bulunan askılar kullanılmalıdır.
Laboratuvarda herhangi bir şey yenilip içilmemeli (özellikle sigara), çalışırken eller yüze sürülmemeli, ağıza herhangi bir şey alınmamalıdır.
Laboratuvarda başkalarının da çalıştığı düşünülerek gürültü yapılmamalıdır. Asla şaka yapılmamalıdır.
Kişisel masa, yemekhane ve benzeri yerlere kimyasal madde, numune vb. koyulmamalıdır.
Yangın söndürme teçhizat ve çıkışlarının, elektrik düğmelerinin veya izolatörlerinin önü kapatılmamalıdır. Elektrik motorlarının havalandırılması gereklidir, çevresi boş olmalıdır.
Yürüyüş alanlarını boş ve temiz, tüm dosya ve tezgah altı dolapları kapalı tutulmalıdır.
Laboratuvarların giriş ç ıkışı denetlenmeli ve çalışanlar dışında kişilerin girmeleri engellenmelidir.
Ecza dolabında neler bulunduğu, yangın söndürme cihazının nasıl çalıştığı bilinmelidir. Bu konuda eğitim yapılmalıdır.
Şişe ağzına mantar takarken ellerin kesilmemesi için özel eldiven veya bez kullanılmalıdır. Ucu sivri, kırık cam tüplerine, borulara lastik tıpa geçirilmemelidir. Böyle uçlar; havagazı ocağı, zımpara veya ege ile düzgün hale getirilmelidir. Lastik tıpalara geçirilecek cam boruların uçları su ile ıslatılmalı veya gliserin, vazelin ile yağlanmalıdır. Cam borular lastik tıpaya direkt bastırılarak değil de döndürülerek sokulmalıdır.
Çalışma bittikten sonra eller sabunlu su ve gerektiğinde antiseptik bir sıvı ile yıkanmalıdır.
En yakın sağlık kuruluşu ve acil servis telefonları görülen bir yere asılmalıdır.
Laboratuvar terkedilirken bulaşıklar yıkanmalı, tüm kimyasallar güvenlik altına alınmalı, su ve gaz muslukları ana musluktan kapatılmalıdır, elektrik düğmeleri, çalışılmadığı hallerde kapatılmalıdır.

Laboratuvarda, özellikle kilitlenmiş bir yerde yalnız çalışılmamalıdır. Her türlü olasılıklara karşı, tek başına çalışan kişi yapacağı işleri bir başkasına önceden anlatmalı ve sürekli haber vermelidir.
Tüm deney sonuçları için gizlilik esasına uyulmalıdır.
Gaz tüplerinin ısınmayacak yerlere yerleştirilmesini sağlayın.
Yanıcı gazlar kullanılırken sisteminizi asla terk etmeyin.
Kimyasallar taşınırken iki el kullanılmalı, bir el kapaktan sıkıca tutarken, diğeri ile şişenin altından kavranmalıdır. Desikatör taşınırken mutlaka kapak ve ana kısım birlikte tutulmalıdır. Desikatör kapakları ara sıra vazelin ile yağlanmalıdır.
Şişelerin kapak veya tıpaları değiştirilmemelidir. Çözelti şişelere doldurulurken dörtte bir kadar kısım genişleme payı olarak bırakılır.
Kimyasal maddeler risk gruplarına ve saklama koşullarına göre, havalandırma sistemli ayrı oda, dolap veya depolarda bulundurulmalıdır. Kimyasal maddelerin bulunduğu yer kilitli olmalı, anahtarı depo sorumlusu olmalıdır.
Tüp içinde bulunan bir sıvı ısıtılacağı zaman tüp, üst kısımdan aşağıya doğru yavaş yavaş ısıtılmalı ve tüp çok haﬁf şekilde devamlı sallanmalıdır. Tüpün ağzı kendinize veya yanınızda çalışan kişiye doğru tutulmamalı ve asla üzerine eğilip yukarıdan aşağıya doğru bakılmamalıdır. Yüze sıçrayabilir.
Benzin, eter ve karbonsülfür gibi çok uçucu maddeler ne kadar uzakta olursa olsun açık alev bulunan laboratuvarda kullanılmamalıdır. Eter buharları 5 metre ve hatta daha uzaktaki alevden yanabilir ve o yanan buharlar ateşi taşıyabilir.
Sülfürik asit, nitrik asit, hidroklorik asit, hidroflorik asit gibi asitlerle bromür, hidrojen sülfür, hidrojen siyanür, klorür gibi zehirli gazlar içeren maddeler ile çeker ocakta çalışılmalıdır.
Elektrikle uğraşırken eller ve basılan yer kuru olmalı, metal olmamalı, elektrik ﬁşleri kordondan çekilerek çıkarılmamalıdır. Gerektiğinde bazı i şlemleri hemen yapabilmek için gerektiği kadar elektrik bilgisi edinilmeli, büyük onarımlar mutlaka ehliyetli teknisyenlere yaptırılmalıdır.
Islak ellerle veya ıslak zemin üzerindeyken elektrikli aletlere dokunmayın.
Elektrikli bir aletin üzerine su döküldüğünde elektrik hattı ile bağlantısını kesin ve gerekli temizliğin yapılmasını sağlayın. Tekrar kullanmadan önce kontrolünü yaptırın.
Fırın gibi yüksek akım çeken aletleri çoklu uzatma kabloları ile kullanmayın.
Kablo tesisatı sık sık kontrol edilerek karışması ya da düğümlenmesi engellenmelidir.
Ön ısıtma süresi olmayan aletler kullanıldıktan hemen sonra kapatılmalıdır.
Ana şebeke ile ilgili veya tehlikeli voltajların söz konusu olduğu elektrik tesisat işleri yetkili bir elektrik teknisyeni tarafından yapılmalıdır.

Elektrik şalter kutularını kesinlikle açmayınız ve müdahalede bulunmayınız. Bir arıza durumunda elektrikçiye haber veriniz.
Çalışma Alanlarının Ve Laboratuvar Malzemelerinin Temizlenmesi
Deneysel çalışma sonunda temizlik ve düzen için zaman ayırın, laboratuvarda çalıştığınız alanın temizliği sizin sorumluluğunuzdadır.
Düzenli bir yerde çalışmak morali yükseltir, verimi artırır, kaza risklerini ve yangın zararlarını azaltır.
Laboratuvar malzemeleri, daha sonra kullanan kişinin güvenliği açısından kesinlikle kirli ve içinde kimyasal madde ile bırakılmamalıdır.
Laboratuvar ortamına numune/kimyasal madde dökülmesi durumunda temizlenmeli, gerekirse laboratuvar yönetimine haber verilmelidir.
Laboratuvar malzemelerinin temizliği sırasında eldiven ve gerekli olması durumunda gözlük kullanılması zorunludur.
Yıkama asidi kullanmadan önce malzemelerin bol su ile ön temizliği yapılmalıdır.
Atılacak katı maddeler çöp kutusuna atılmalıdır. İşi bitmiş, içinde sıvı bulunan beher, erlen, tüp gibi temizlenecek cam kaplar da lavaboya konulmalı, masa üzerinde bırakılmamalıdır.
İskele, tezgah vs. üzerine çıkılmamalı, gerekli ise merdiven kullanılmalıdır.
Laboratuvarın faaliyet gösterdiği konulara göre ortaya çıkan atıklar doğrudan alıcı ortama verilmemeli, tekniğine ve mevzuata uygun bir biçimde etkisiz hale getirilmelidir.
Kullanıldıktan sonra her bir eşya, alet veya cihaz belli ve yöntemine uygun biçimde temizlenerek yerlerine kaldırılmalıdır.
Atıkların Uzaklaştırılması
Laboratuvarda oluşan atıklar evsel atık, biyolojik/kimyasal atık, tehlikeli atık, cam, plastik, metal olmak üzere sınıflandırılarak uzaklaştırılmalıdır.
Atıklar atık kutularında belirtilen sınıflara dikkat edilerek uzaklaştırılmalıdır.
Sivri uçlu atıklar özel kutularda uzaklaştırılmalıdır.
Çatlak ve kırık cam malzemeler kullanılmamalıdır etiketlenmiş olan bu malzemenin cinsi (erlen, balon joje vb.) ve laboratuvar kodu laboratuvar yönetimine bildirilmelidir.
Atılacak katı maddeler çöp kutusuna atılmalıdır. İşi bitmiş, içinde sıvı bulunan beher, erlen, tüp gibi temizlenecek cam kaplar da lavaboya konulmalı, masa üzerinde bırakılmamalıdır.
Uçucu sıvılar ve organik çözücüler lavaboya dökülmemelidir.
Civa herhangi bir şekilde dökülürse vakum kaynağı ya da köpük tipi sentetik süngerlerle toplanmalıdır. Eğer toplanmayacak kadar eser miktarda ise üzerine toz kükürt serpilmeli ve bu yolla sülfür haline getirilerek zararsız hale sokulmalıdır.

Termometre kırıklarının civalı k ısımları ya da civa artıkları asla çöpe ya da lavaboya atılmamalı, toprağa gömülmemelidir.
Laboratuvarın faaliyet gösterdiği konulara göre ortaya çıkan atıklar doğrudan alıcı ortama verilmemeli, tekniğine ve mevzuata uygun bir biçimde etkisiz hale getirilmelidir.
Çözelti Hazırlama ve Etiketleme
Çözelti hazırlarken kimyasal maddelerin “Güvenlik Bilgi Formlarında (Material Safety Data Sheet, MSDS)” belirtilen güvenlik önlemleri alınmalıdır.
Korozif maddelerle çözelti hazırlanması s ırasında mutlaka koruyucu gözlük ve eldiven kullanılmalıdır.
Tüm asitler ve alkaliler sulandırılırken daima suyun üzerine ve yavaş yavaş dökülmeli, asla tersi yapılmamalıdır.
Çözeltiler ihtiyaca uygun miktarlarda hazırlanmalıdır.
Çözelti için kullanılacak kimyasal maddeler, stok kabından gerekli miktarda alınmalı ve artan kimyasal madde stok kabına tekrar geri konulmamalıdır.
Stok şişesine pipet daldırılmamalıdır.
Katı haldeki maddeler şişelerden daima temiz bir spatül veya kaşıkla alınmalıdır. Aynı kaşık temizlenmeden başka bir madde içine sokulmamalıdır. Şişe kapakları hiçbir zaman alt taraﬂarı ile masa üzerine konulmamalıdır. Aksi durumda, kapak yabancı maddelerle kirleneceği için tekrar şişeye yerleştirilince bu yabancı maddeler şişe içindeki saf madde veya çözelti ile temas edip, onu bozabilir.
Şişelerden sıvı akıtılırken etiket tarafı yukarı gelecek şekilde tutulmalıdır. Aksi halde şişenin ağzından akan damlalar etiketi ve üzerindeki yazıyı bozar. şişenin ağzında kalan son damlaların da şişenin kendi kapağı ile silinmesi en uygun şekildir.
Cam kapaklı şişeler açılamadığı durumlarda şişe kapağına bir tahta parçası ile hafifçe vurularak gevşetilmeli, bu fayda etmediği takdirde camın genişlemesi için küçük bir alevle şişe döndürülerek boğazı dikkatlice ısıtılmalı veya şişe bir müddet su içinde batırılmış vaziyette bırakılmalıdır. Kapaklı ve tıpa ile kapatılmış kaplardaki madde kesinlikle ısıtılmamalı, üzerinde ateşe dayanıklı i şareti taşımayan kaplarda ısıtma ve kaynatma yapılmamalıdır.
Kimyasal maddelerin gelişigüzel birbirine karıştırılması çok büyük tehlikeler yaratabilir.
Bazı kimyasal maddeler birbiriyle reaksiyona girerek yangına veya şiddetli patlamalara yol açarlar ya da toksik ürünler oluştururlar. Bunlar her zaman ayrı ayrı yerlerde muhafaza edilmelidir. Bu maddeler Tablo 5.2.1’de özetlenmiştir.
Tartım veya titrasyon sonuçları küçük kağıtlara yazılmamalıdır. Bu kağıtlar kaybolabilir ve analizin tekrarlanması zorunluluğu ortaya çıkabilir. Analiz esnasında elde edilen ham veriler mutlaka deney defterine not edilmelidir.

Şişelerin kapak veya tıpaları değiştirilmemelidir. Çözelti şişelere doldurulurken dörtte bir kadar kısım genişleme payı olarak bırakılır.
Etiketsiz bir şişeye veya kaba, kimyasal madde konulmaz. Ayrıca boş kaba kimyasal bir madde koyunca hemen etiketi yapıştırılmalıdır, bütün şişeler etiketli olmalıdır. Üzerinde etiketi olmayan şişelerdeki kimyasal maddeler, deneylerde kesinlikle kullanılmamalıdır.
Çözelti konulan şişelerin etiketlenmesi gerek görünüş ve gerekse yanlışlıklara meydan verilmemesi için gereklidir. Kağıt etiket kullanılıyorsa yazıların ıslanınca akmayan kalemle yazılmalıdır. Direkt cam üzerine yapılacak işaretlemeler cam kalemi kullanılmalıdır.
Zehirli ve yakıcı çözeltiler, pipetten ağız yolu ile çekilmemelidir. Bu işlem için vakum ya da puar kullanılmalıdır.
Genel olarak toksik olmadığı bilinen kimyasal maddeler bile, ağıza alınıp tadına bakılmamalıdır.
Benzin, eter ve karbonsülfür gibi çok uçucu maddeler ne kadar uzakta olursa olsun açık alev bulunan laboratuvarda kullanılmamalıdır. Eter buharları 5 metre ve hatta daha uzaktaki alevden yanabilir ve o yanan buharlar ateşi taşıyabilir.
Sülfürik asit, nitrik asit, hidroklorik asit, hidroﬂorik asit gibi asitlerle bromür, hidrojen sülfür, hidrojen siyanür, klorür gibi zehirli gazlar içeren maddeler ile çeker ocakta çalışılmalıdır.
Tüm asitler ve alkaliler sulandırılırken daima suyun üzerine ve yavaş yavaş dökülmeli, asla tersi yapılmamalıdır.
Kimyasallar, numuneler, çözeltiler mutlaka etiketlenmelidir. Etiket üzerinde hazırlanış tarihi, saklama süresi, numune sahibi, çözeltinin/numunenin özellikleri ve diğer gerekli olabilecek bilgiler yer almalıdır.
Numunenin/çözeltinin yeni bir kaba aktarılması durumunda da yeni kabın etiketlenmesi unutulmamalıdır.
Numune ve Çözelti Saklama
Buzdolabının en verimli şekilde kullanılabilmesi için numune hacmine uygun saklama kapları kullanılmalıdır. Hacmi azalan numuneler daha küçük saklama kaplarına aktarılmalıdır.
Çalışma tamamlandığında veya numunenin saklama süresi dolduğunda numune buzdolabından çıkarılmalıdır.
Numuneler kesinlikle beher ve balon joje gibi kapaksız ve dengesiz kaplarda buzdolabında saklanmamalıdır.
Miktarı 50 litreyi aşan çözücüler döküntülerin birikeceği tepsiler bulunan metal güvenlik dolaplarında ve özel olarak hazırlanmış ya da bu amaca uygun olarak yeniden düzenlenmiş odalarda saklanmalıdır. Miktarı 50 litreyi aşan çözücülerin herhangi bir laboratuvarda saklanması yasaktır.

Tüm araştırıcılar ve laboratuvar yönetimi tarafından alınan her türlü kimyasal madde “kimyasal madde saklama odası”nda stoklanmalıdır. Araştırma/uygulama projelerine ait kimyasal maddelerin bu durumları üzerlerindeki etikette ve envanterde belirtilmelidir.
Kimyasal maddeler alfabetik olarak raflarda sıralanmıştır. Kullanıldıktan sonra yerlerine geri konulmalıdır.
Satın alınan kimyasal maddeler envantere kaydedilmeli ve Güvenlik Bilgi Formları, MSDS dosyasına eklenmelidir.
Azalan kimyasal maddeler envanterde ayrılan açıklama bölümüne kaydedilmeli ve laboratuvar yönetimine bildirilmelidir.
Korozif maddeler çelik dolaplarda saklanmalıdır.
Uçucu özelliğe sahip kimyasal maddeler +4C de saklanmalıdır.
Kimyasal madde miktarı ihtiyaca göre belirlenmeli ve maddenin raf ömrü göz önünde bulundurularak satın alınmalıdır.
Kimyasalların Taşınmaları
Tehlikeli maddelerin laboratuvarlarda ve iş yerlerinde, bir binadan bir başka binaya veya aynı binada katlar arası taşınması da özen ve dikkatle yürütülmelidir.
Taşıma işlemine yönelik riskleri minimize edici veya önleyici bazı kurallara uyulması ve önlemlerin alınması gereklidir.
Özellikle gaz tüplerinin ve cam kaplar içindeki kimyasalların taşınmalarında, tekerlekli taşıyıcılar kullanılmalıdır.
Laboratuvar Alet/Ekipmanının Kullanımında Uyulması Gereken Kurallar
5.1.1. Hava Hatları
Hava hattı vanaları aniden açılmamalıdır.
Hatlara yapılan bağlantılarda sızıntı olup olmadığı belirli sürelerde kontrol edilmelidir.
5.1.2. Puar
Ağız yoluyla sıvı çekilmemelidir. Puar kullanılmalıdır.
Puar içine sıvı kaçırılmamasına özen gösterilmelidir. Kaçması durumunda puarın içindeki sıvı boşaltılmalı ve kuruyuncaya kadar kullanılmamalıdır.
Puar üzerindeki S (Suction) emme, A (Air) hava, E (Empty) boşaltma anlamındadır.
5.1.3. Distile Su
Distile su üreten cihaza müdahale edilmemelidir.
Distile su bidonundaki su rezervi azaldığında laboratuvar yönetimine haber verilmelidir.

Pisetlerin içinden pipetle distile su çekilmemelidir.
5.1.4. Süzme Seti
Süzme setinin vakum cihazına bağlı olduğundan emin olunmalıdır.
Vakum cihazı süzüntü kaçmaması için süzme erleni tam dolmadan boşaltılmalıdır.
Süzme işlemi bittikten sonra vakum cihazı kapatılmalıdır.
Süzme seti kullanıldıktan sonra temiz bırakılmalıdır.
5.1.5. pH Metre
Her pH metrenin farklı kalibrasyon yöntemi olduğu bilinmelidir.
pH metrenin kalibre edilmiş olup olmadığı kontrol edilmelidir. Kalibre edilmemiş ise, o pH metre için verilen kullanma bilgileri takip edilerek kalibre edilmelidir.
Kalibrasyon çözeltileri temiz tutulmalıdır. Prob, distile suyla iyice yıkanıp kurulandıktan sonra kalibrasyon çözeltilerine daldırılmalıdır.
Kalibre edilmiş pH metre gün boyunca kapatılmamalıdır. Elektrik kesilmesi durumunda pH metre yeniden kalibre edilmelidir.
Ölçüm sırasında prob dik tutulmalıdır. Ölçüm yapılan sıvı probla karıştırılmamalı, prob sabitlenmelidir. Karıştırma amacıyla manyetik karıştırıcı kullanılmalıdır. Manyetik balığın proba çarpmamasına dikkat edilmelidir.
Ölçüm yapılmadığı zamanlarda probun koruma çözeltisi içinde durmasına dikkat edilmelidir. Koruma çözeltisi dökülmemeli, üzerine su eklenmemelidir. Çözeltinin temiz kalması için prob yıkanıp kurulanmadan çözelti içine daldırılmamalıdır.
5.1.6. Etüv/Fırın
Sıcaklık ayarı kesinlikle değiştirmemelidir. Gerektiği durumlarda laboratuvar yönetimine başvurulmalıdır.
Aletlerin kapakları uzun süre açık bırakılmamalıdır.
Plastik eldivenle etüv/fırın kullanılmamalıdır. Yüksek sıcaklıkta çalışırken maşa kullanılmalıdır.
Çözücülerle yıkanan malzemeler, patlama riski nedeniyle kurutulmak üzere etüve konulmamalıdır.
Numune kaplarının ve maşanın fırın cidarına değmemesine dikkat edilmelidir.
5.1.7. Hassas Terazi
Hassas terazi kullanılmadığı zamanlarda kapakları kapalı ve yüksüz olmalıdır.

Terazinin yatay pozisyonu kontrol edilmelidir. Su terazisindeki hava kabarcığının ortalanmış olması gereklidir. Aksi durumda laboratuvar sorumlusuna bildirerek terazinin dengesinin sağlanmasına yardımcı olunmalıdır.
Tartımlarda kesinlikle kağıtla tartım yapılmamalıdır.
Hassas terazi üzerine ve etrafına kimyasal madde dökülmemesine özen gösterilmelidir. Dökülen kimyasal maddeler fırça ile temizlenmelidir.
5.1.8. Çeker Ocak Kullanımı
Derişik asit, baz ve uçucu çözücülerle çalışılırken zehirli gazların ve buharların solunmaması için çeker ocak kullanılması zorunludur.
Çeker ocaklar kullanılmadan önce havalandırma sistemi çalıştırılmalıdır.
Çeker ocakta yapılan her türlü işlem sırasında koruyucu gözlük kullanılmalıdır.
Benzen, karbon tetra klorür ve civa zehirli ve tehlikelidir. Bu tür maddelerle çalışılırken ısıl işlem uygulaması sadece çeker ocaklarda gerçekleştirilmelidir.
Parlayıcı s ıvılar (eter, aseton vs.) ağzı açık bir kapta ısıtılmamalı veya alev olan bir odada kullanılmamalıdır. Çeker ocak altında çalışılmalıdır.
Çeker ocakla çalışılırken kimyasal maddeler, çeker ocağın ön kısmından en az 15 cm içeriye konulmalıdır ve çeker ocağın camı mümkün olduğunca kapalı tutulmalıdır.
Patlayıcı/yanıcı kimyasal maddeler ile çeker ocak içinde çalışırken kullanılacak tüm ekipmanların elektrik bağlantısı önceden yapılmalıdır.
5.1.9. Geri Soğutucu Sistemi
Geri soğutma işlemi öncesinde patlama riski nedeniyle soğutma suyunun açık olduğundan emin olunmalıdır.
Geri soğutma işlemi sırasında soğutma suyu sıklıkla kontrol edilmeli, aşırı ısınmadığından emin olunmalıdır.
Soğutma suyu, geri soğutma işleminden sonra hortumdaki su soğumadan kapatılmamalıdır.
5.1.10. Su Banyosu
Aletin su seviyesi sık sık kontrol edilmeli ve düşükse distile su ile tamamlanmalıdır.
Alet ile çalışılırken buhara dikkat edilmeli; gerekli koruyucu malzemeler kullanılmalıdır.
Su banyosu çalışma bittikten sonra kapatılmalıdır.
5.1.11. Spektrofotometre
Spektrofotometrede ölçüm yapmadan önce kullanma talimatları dikkatlice okunmalıdır.
Isınması için alet ölçüm yapmadan en az 15 dakika önce açılmalıdır.

Küvetlerin ölçüm hücresine yerleştirilmeden önce kuru ve lekesiz olmalarına dikkat edilmelidir. Analiz bittikten sonra numune dolu küvetler ölçüm hücresinde unutulmamalı, numuneler atık kabına dökülmelidir. Küvetler temizlenip yerine kaldırılmalıdır.
Ölçüm bittikten sonra alet kapatılmalıdır.
5.1.12. Gaz Tüpleri
Gaz tüpleri devrilmelerini önleyecek şekilde zincirle sabitlenmelidir.
Gaz tüpleri, tüp taşımak amacıyla özel olarak tasarlanmış taşıyıcılarla taşınmalıdır.
Gaz tüplerinin taşıma esnasında veya kullanılmadıklarında kapakları kapalı tutulmalıdır.
Gaz tüplerinin bağlantıları laboratuvar teknik elemanlarınca yapılmalıdır.
Boş gaz tüpleri işaretlenmeli ve laboratuvar yönetimi bilgilendirilmelidir.
Bağlantı hortumları, regülatör vs. günlük olarak kontrol edilmelidir.
LABORATUVAR KAZALARI VE İLKYARDIM Laboratuvar çalışmalarında insan sağlığına zararlı kimyasal maddelerle çalışılır. Çalışan kişinin sağlığı açısından bu maddelerin tanınması ile bu maddelerle temas halinde oluşabilecek zararlı etkilerin önceden bilinmesi ve olası kazaların önlenmesi mümkündür. Kaza anında neler yapılacağı mutlaka laboratuvarlarda yazılı olarak bulundurulmalı, kazaya uğrayan kişi bir sağlık kuruluşuna götürülmelidir. Burada bu kimyasalların bir listesi verilmiştir.
Tablo 5.1. İnsan Sağlığına Zararlı Kimyasallar
Ağır metaller Hidrojen peroksit
Aromatik nitro bileşikleri Hidrojen sülfit
Aldehitler Hidrojen syanid
Alkali metaller İnorganik amidler
Alkali tuzları (NaOH, KOH) Karbon disülfür
Amonyak Karbon tetraklorür
Benzen Klorlu hidrokarbonlar
Civa Ksilen
Eterler Metil alkol
Fenoller Nitrat ve nitritler
Florlu hidrokarbonlar Nitrik asit
Formaldehit Okzalik asit
T.C. Hitit Üniversitesi Mühendislik Fakültesi   20 Kimya Mühendisliği Bölümü
Fosfor Perkloratlar
Halojenler Toluen
5.4.Laboratuvar Kazalarında İlk Yardım
5.4.1. Yanmalarda İlk Yardım
Yanıklara su sürmemeli, kabarcıkları kesip atmamalıdır. Vazelin sürüp, yanık yerini muhafaza için sargılamalı, yoksa üzerine un ve zeytinyağı sürülmelidir. Yanıkların deri esmerleşinceye kadar %5'lik tanen ile yıkanması veya bu çözeltiyle ıslatılmış bezin yara üzerine konulması iyidir. Bir yangın anında yanan yer veya kişinin üzeri hava ile teması kesecek herhangi bir şeyle (palto, battaniye v.b. gibi ) kapatılmalıdır.
5.4.2. Alkali, Asit, Brom veya Fosfor Yanıklarında İlk Yardım
Bromdan ileri gelen yanıkları benzol veya petrol ile iyice yıkamalıdır. Fosfor nedeniyle olmuş yanık yer de bikarbonat eriyiğine daldırılır ve sonra fosforun oksitlenmesi için yanık havaya tutulur. Bu işlem birkaç defa tekrarlanır. Asetik asit, hidroklorik asit, fosforik asit ve sülfürik asidin deri ile temasında hemen bol çeşme suyu ile yıkamalı, bulaşan giyecekler çıkarılmalıdır. Önce temas ettiği alanlar iyice yıkanmalı, sonra soda, bikarbonat gibi yumuşak bir alkali çözeltisi uygulanmalıdır. Eğer gözler sözkonusu ise, hemen ılık su ile en az 15 dakika yıkanmalıdır. Hidroflorik asidin temasında ise iyice yıkanmalı ve bir magnezyum oksit çamuru uygulanmalı ve sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Kromik asit ve dikromatların deri ile temasında %5'lik sodyum tiyosülfat ile yıkama yapılır, eğer lezyonlar görünürse bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Alkalilerin deri ile temasında ise bol miktarda suyla ve nötralize sirke ile deri yıkanmalıdır. Göze sıçraması halinde, derhal bol akar su ile gözleri gerekirse zorla açarak yıkamalı ve hemen bir sağlık kuruluşuna gidilmelidir.
5.4.3. Alkali ve Asitlerin Yutulmasında İlk Yardım
Asetik asit, hidroklorik asit, fosforik asit ve sülfirik asit yutulduğu zaman kusmaya izin verilmemeli, kişi baygınsa ağızdan hiç bir şey verilmemelidir. Eğer ayıksa ağız bol çeşme suyu ile çalkalanmalı, sonra yumurta akı ile karıştırılmış süt verilmelidir. Eğer bu mümkün değilse olabildiğince fazla su verilmeli, bir sağlık kuruluşuna haber verilmelidir. Hidroklorik asit yutulmasında da kusmaya izin verilmemeli, bol su verilmelidir. Yaralı yüzü koyun uzatılmalı, hareket ettirilmemelidir. Kromik asit ve dikromatların yutulmasında acilen sodyum bikarbonat çözeltisi verilmeli, yara sıcak tutulmalı ve bir sağlık kuruluşuna haber verilmelidir. Alkalilerin yutulması durumunda ise limon suyu veya sirke karıştırılmış bolca su verilmeli, ardından bir kaşık salata yağı içirilmeli ve hemen bir sağlık kuruluşuna gidilmelidir.
5.4.4. Ciğerleri Yakan Gazlarla Zehirlenmede İlk Yardım
Krom, brom, HCl vb. gibi kimyasalların buharları doğrudan solunduğunda zehirlenmelere yol açar. Bu durumda hemen sağlık kuruluşuna haber verilmeli ve hekim gelinceye kadar tam bir dinlenme ve açık hava sağlanmalıdır. Su veya bikarbonat buharı ve oksijen teneffüs ettirilebilir.
5.4.5. Ağız Yoluyla Olan Zehirlenmelerde İlk Yardım

%5'lik bakır sülfat eriyiği kullanılmalıdır. Bakır sülfatın kusturucu gücü fazla olduğundan, zehir mideden uzaklaştırılmış olur.
5.4.6. Siyanür Tuzları İçin İlk Yardım
Deri ile temasta iyice yıkanmalı, eğer yara açıksa bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Yutulması durumunda kişi hemen kusturulur, su ile karıştırılmış hidrojen peroksit verilir mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulur.
5.4.7. Klorlu Bileşenler İçin İlk Yardım
Amonyum klorür, kobalt klorür, demir klorürün deri ile temasında iyice yıkanmalı, yutulmasında ise kusturulmalı ve bol miktarda su verilmelidir. Laksatif olarak Epsom tuzları uygulanmalı ve sağlık yardımı alınmalıdır. Antimon klorür, nikel klorür, kalay klorür, kadmiyum klorür'ün deri ile temasında iyice yıkanmalı ve lanolin merhem sürülmelidir. Yutulması halinde ise bol su verilmeli, irritasyon devam ederse sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
5.4.8. Nitratlar İçin İlk Yardım
Potasyum nitrat, civa nitratın deri ile temasında iyice yıkanmalı, eğer kaşıntı, döküntü varsa sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Yutulması durumunda hemen bolca suyla karıştırılmış sodyum bikarbonat verilmelidir. Sonra çiğ yumurta, yağsız süt karışımı içirilmeli ve sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Gümüş nitratın deri ile temasında tuzlu su ile yıkanmalı ve tahriş olan yerlere uygulanmalıdır. Yutulmasında ise, bir bardak suya üç yemek kaşığı tuz ekleyip çözdükten sonra bu karışım verilip kusturulmalı ve sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
5.4.9. Sülfatlar İçin İlk Yardım
Alüminyum, amonyum, kobalt, bakır, magnezyum, nikel, potasyum, sodyum, çinko, kadmiyum ve sülfatın deri ile temasında iyice yıkanmalı, eğer deri reaksiyon gösteriyorsa sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Bunların yutulmasında ise bolca su verilmeli, eğer herhangi bir reaksiyon olursa sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
5.4.10. Hidrosiyanik Asit, CO2, Kükürtlü Hidrojen, Fosforlu Hidrojen ile Zehirlenmelerde İlk Yardım
Temiz hava önemlidir. Ağır durumlarda suni teneffüs yaptırılır ve gerekirse oksijen kullanılır. Özellikle hidrosiyanik asitlerle zehirlenmelerde 2 g sodyum tiyosülfat ve 0.5 g sodyum nitriti 50 ml suda eritip içirmek ve derhal sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
5.4.11. Elektrik Şoku İçin İlk Yardım
Hasta elektrikle yüklü olduğundan yaklaşmadan önce ana kaynaktan akım kesilmeli veya fiş prizden çıkarılmalıdır. Bu yapılamıyorsa lastik çizme ya da eldivenle ya da kuru bir önlük üzerine basarak hastaya yaklaşılmalıdır. Elektrik cereyanı ile temas kesildikten sonra temiz havada suni teneffüs yaptırılmalı ve en yakın hastaneye götürülmelidir.
.1. Klorik asitler

Bunlar kolaylıkla reaksiyona girerler. Bu asitler bir yere sıçradığı zaman gerekli önlemler alınmalıdır. Temizleme sırasında üç faktör önemlidir:
1. Molekülün su ile reaksiyonu,
2. Kimyasal maddenin ve parçalanma ürünlerinin korozif özelliği,
3. İnsanda yaptığı irritasyonlar.
Onun için klorik asitleri temizlemede su kullanılmamalıdır (Ancak vücuda sıçraması halinde, bol su ile yıkanmalıdır). Reaksiyon sonunda ortaya çıkan ısı, klorlu maddeyi buharlaştırır. Buharın kokusu irrite edicidir. Klorik asitler bir yere sıçradığı zaman önce üzerine kum, sodyum bikarbonat veya ikisinin karışımı dökülmelidir. Biraz bekleyip metal veya plastik bir kaşıkla kazınmalıdır. Kumun bırakacağı leke çok az ve açık renklidir.
.2. Alkali metaller
1. Yanıcı olmaları,
2. Su ile reaksiyonları,
3. Nemli deri ile temasları önlenmelidir.
Alkali metaller ile vücudun temas eden yeri bol su ile yıkanmalıdır. Bunların su ile reaksiyonları sonucu hidrojen açığa çıkar. Eğer çalışılan laboratuvarda ısı yüksek ise hidrojen patlar. Bu metallerin hava ile temasları derhal patlama yaptıklarından ya inert gaz veya karosen içinde saklanmalıdır. Kullanılan karosende su varsa yine tehlikelidir.
Alkali metal yangınlarını söndürmek çok zordur. Yangınları söndürmek için toz grafit kullanılması önerilir.
.3. Eterler
1. Deri ile temasları kurutucu etkiye sahiptir. Uzun süre temas sonucu dermatit oluşur. 2. Belli şartlarda yanıcıdırlar. Örneğin etil eterin 45°C'da yanmaya başladığı iyi bilinir. Yanmaya statik elektrik de sebep olabilir (buhar). Eter yangınlarını söndürmek için CO2 kullanılır. Bir yere eter sıçradığı zaman yapılacak iş, eteri süngere emdirip çeker ocak altında buharlaştırmaktır.
.4. Okzalatlar
Bunlar dokular ve kan tarafından emildiklerinden kalsiyumu çöktürürler. Oluşan kalsiyum okzalat çözünmez. Okzalatların akut olarak solunması, irritasyon dolayısıyla insana zararlıdır, önlem alınmalıdır. Fakat okzalatların kronik olarak solunması halinde, böbrek tübüllerinde kalsiyum okzalat taşları oluşur. Deriden kronik absorbsiyon sonucu kanda yeteri kadar kalsiyum okzalat oluşturup kan dolaşımını etkilerler. Olay kangrenle sonuçlanabilir.
.5. Sülfürik asit
Hangi konsantrasyonda olursa olsun, gözlerle teması tehlikelidir. Derişik sülfürik asit gayet korozif olup, deride şiddetli yanıklar meydana getirir. Sulandırılırken, asit daima yavaş ve dikkatlice suya dökülür, asla tersi yapılmaz.
.6. Nitrik asit
Zararı ve tehlikesi konsantrasyonu arttıkça artar. Yüksek konsantrasyondaki nitrik asitle çeker ocakta çalışılmalıdır. Dumanlı ve derişik nitrik asit vücut ve özellikle gözler için tehlikelidir. Yüksek ısıda son derece zehirli nitrojen oksit buharları verir.
.7. Susuz asetik asit
Oldukça korozifdir. Yanıkları çabuk iyileşmez, mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
.8. Hidrofluorik asit
Son derece tehlikelidir. Vücudun neresine değerse değsin şiddetli yanıklar yapar ve çabuk iyi olmaz. Buharı da solunumda tehlikeli olup, fazlası ölüme neden olabilir. Bu bakımdan ancak iyi işleyen bir çeker ocak içinde kullanılır.
.9. Pikrik asit
Kuru olunca patlayıcı olduğundan daima, en az %10 sulu halde muhafaza edilir. .10. Civa
Herhangi bir şekilde dökülürse derhal vakum kaynağından yararlanılarak temizlenmelidir. Köpük tip sentetik süngerler vasıtasıyla da toplanabilir. Eğer toplanamayacak kadar eser miktarda kalırsa üzerine kükürt serpilir ve bu sayede sülfür haline getirilerek zararsız kılınır.
Tablo 5.3.1. Karışmaması gereken kimyasal maddeler
Kimyasal
Karışmaması Gereken Kimyasallar
Aktif karbon Kalsiyum hipoklorit, oksidan maddeler Alkali metaller (Na, K.vd.) hidrokarbonlar ve sulu çözeltileri, su Amonyak Civa, klor, iyot, brom, kalsiyum Amonyum nitrat Toz halindeki metaller, yanıcı sıvılar, kükürt, kloratlar, tüm asitler, nitritler Anilin Hidrojen peroksit, nitrik asit Asetik asit Kromik asit, nitrik asid, hidroksil içeren bileşikler, etilen glikol, perklorik asit, peroksitler, permanganatlar Asetilen Flor, klor, brom, bakır, civa, gümüş Aseton Derişik nitrik asit, derişik sülfürik asit Bakır Asetilen, hidrojen peroksit Brom Amonyak, asetilen, butan ve diğer petrol gazları, turpentin Civa Asetilen, amonyak Flor Bütün maddeler Gümüş Asetilen, okzalik asit, tartarik asit, amonyak, karbondioksit Hidroflorik asit Amonyak Hidrojen peroksit Bakır, krom, demir, metal ve metal tuzları, yanıcı s ıvılar, anilin, nitrometan Hidrojen sülfit Nitrik asid, oksidan maddeler Hidrokarbonlar Flor, klor, brom, kromik asit, sodyum peroksit (benzen, eter) Hidrosiyanik asit Nitrik asit, alkaliler İyot Asetilen, amonyak Kalsiyum oksit Su
T.C. Hitit Üniversitesi Mühendislik Fakültesi   24 Kimya Mühendisliği Bölümü
Klor Amonyak, asetilen, butan ve diğer petrol gazları, turpentin Kloratlar Amonyak, toz halindeki metaller Kromik asit Asetik asit, gliserin, bazı alkoller, yanıcı sıvılar, turpentin Kükürtlü hidrojen Nitrik asit, oksidan gazlar Nitrik asit Asetik asit, anilin, kromik asit, hidrosyanik asit, hidrojen sülfit, yanıcı sıvılar ve gazlar Oksijen Yağlar, grees, hidrojen, yanıcı sıvılar, yanıcı katılar ve yanıcı gazlar Okzalik asit Gümüş, civa Perklorik asit Asetik anhidrit, alkoller, karbon tetraklorür, karbon dioksit Potasyum permanganat Gliserin, etilen glikol, benzaldehit, sülfürik asit Sodyum nitrat Amonyum nitrat, diğer amonyum tuzları Sülfürik asit Kloratlar, perkloratlar, permanganatlar Yanıcı sıvılar Amonyum nitrat, kromik asit, hidrojen peroksit, nitrik asit, halojenler
GÜVENLİK BİLGİ FORMU (Material Safety Data Sheet, MSDS) Güvenlik Bilgi Formlarının amacı laboratuvarda kullanılan kimyasal maddelerle ilgili bilgiye çabuk erişim sağlamaktır. Güvenlik Bilgi Formları her kullanıcıya açıktır. Formların laboratuvar yönetiminden veya internetten temin edilmesi ve herhangi bir kimyasal madde ile çalışmaya başlamadan önce MSDS mutlaka gözden geçirilmelidir. Üretici firmalar ürünleri için bu formları üretmek ve dağıtmakla yükümlüdür. Laboratuvar yönetimi kullanılan her kimyasal madde için formları kullanıcıya temin etmekle yükümlüdür.
Güvenlik Bilgi Formlarının her kimyasal madde için aşağıda verilen bilgileri içerir.  Kimyasal madde/karışımın adı ve içeriği  Üretici firma bilgileri  Zararlı madde içerikleri  Fiziksel ve kimyasal özellikleri  Yangın ve patlama bilgileri  Sağlığa zararlılık bilgileri  İlkyardım bilgileri  Depolama bilgileri  Reaktivite ve stabilite bilgileri  Dökülme veya sızma olması ile ilgili bilgileri  Ekolojik ve toksikolojik özellikler  Özel tedbirleri  Özel korunma bilgileri

 Taşıma bilgileri  Uzaklaştırma bilgileri  Yönetmelikler ile ilgili bilgiler  Diğer bilgiler
Güvenlik Bilgi Formlarına ulaşılabilecek bazı web siteleri:
http://www.merck.de
http://hazard.com/msds/
http://www.ilpi.com/msds/
http://www.physchem.ox.ac.uk/MSDS/#MSDS
MSDS’lerde kullanılan terimler sözlüğü: http://www.ilpi.com/msds/ref/index.html
Çevre Bakanlığı tarafından yayınlanan 11 Mart 2002 tarih ve 24692 sayılı güvenlik bilgi formlarının düzenlenmesine ilişkin usul ve esaslar tebliği’ne göre hazırlanacak Malzeme Güvenlik Formunda geçen terim ve kavramlar;
Madde : Doğal halde bulunan veya bir üretim sonucu elde edilen, kararlılığını ve yapısını etkilemeden uzaklaştırılabilen çözücüler hariç, üretiminde kararlılığını sağlamak üzere kullanılan katkı maddeleri ile üretim işleminden kaynaklanan safsızlığı ihtiva eden kimyasal element ve bunların bileşiklerini,
Müstahzar : En az iki veya daha çok maddenin karışım veya çözeltilerini,
Tehlikeli Özellik : Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özellikleri,
Tehlikeli Kimyasal : Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya bir kaçına sahip madde ve müstahzarları, (Tehlike sembolleri ve anlamları Ek-4’te verilmiştir)
Maruz kalma kontrolü : Tehlikeli kimyasallar ile iştigal eden işyerlerinde, kullanımı sırasında çalışanın ve çevrenin tehlikeli kimyasallara maruz kalmasını en aza indirmek için alınması gereken özel korunma ve önleme tedbirlerini,
CAS Numarası (Chemical Abstracts Service Number) : Kimyasal maddenin , ‘’Kimyasal Kuramlar Servisi ‘’ tarafından verilen numarasını,
IUPAC (International Union of Pure and Applied Chemistry) adı : Kimyasal maddenin “Uluslar arası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği”nce verilen adını,
EC Numarası : Avrupa mevcut ticari kimyasal maddeler envanter mumarası ( Einecs European Inventory of Existing Commercial Chemical Subtances) veya Avrupa bildirimde bulunulan maddeler liste numarası n1 ( Elinics – European List of Notified Substance ), ifade eder.

Güvenlik Bilgi Formunda bulunması gereken bilgiler iki kısım halinde düzenlenmektedir. Güvenlik Bilgi Formu’nun birinci kısmında ; madde / müstahzar adı, Form’un düzenlenmesinde kullanılan mevzuat, Form’un hazırlama tarihi, Formda yeniden düzenleme yapılmış ise en son düzenlemenin yapıldığı tarih ve kaçıncı düzenleme olduğu, sayfa numarası ve Form numarası ayrı ayrı belirtilir.
Form’un birinci kısmında yer alacak bilgiler;
Madde / müstahzar adı olarak ; madde / müstahzarın kimyasal ve / veya varsa ticari adı, Formun düzenlenmesinde kullanılan mevzuat olarak ; “91 / 155 / EC ve Güvenlik Bilgi Formu hazırlama Usül ve Esasları Tebliği (yayım tarih ve sayısı )‘ ne uygun olarak hazırlanmıştır.”ifadesi,
Form numarası olarak ; üretici tarafından verilen form numarası,
Sayfa numarası olarak ; “sayfa numarası / formun toplam sayfa numarası” yazılır.
Güvenlik Bilgi Formu’nun ikinci kısmında ise;
1 – Madde / Müstahzar ve Şirket / İş Sahibinin Tanıtımı ,
2 - Bileşimi / İçindekiler Hakkında Bilgi,
3 – Tehlikelerin Tanıtımı,
4 - İlk Yardım Tedbirleri,
5 - Yangınla Mücadele Tedbirleri,
6 - Kaza Sonucu Yayılmaya Karşı Tedbirler,
7 - Kullanma ve Depolama,
8 - Maruz Kalma Kontrolleri / Kişisel Korunma,
9 - Fiziksel ve Kimyasal Özellikler,
10 - Kararlılık ve Tepkime ,
11 - Toksikolojik Bilgi,
12 - Ekolojik Bilgi,
13 - Bertaraf Bilgileri,
14 - Taşımacılık Bilgisi,
15 - Mevzuat Bilgisi,
16 - Diğer Bilgiler,
olarak numaralandırılmış ve adlandırılmış 16 standart başlık altında toplanan bilgiler verilir.
5.5.Uyarı İşaretleri Tanıtımı
5.4.1. Tehlike Sınıfları ve Sembolleri

 Patlayıcı, (Explosive-E )
 Oksitleyici, (Oxidising-O)
 Aşırı alev alıcı, (Extremely Flammable-F+) veya şiddetli alev alıcı, (Highly Flammable-F) veya alev alıcı (Flammable)
 Çok toksik (Very Toxic-T+) veya toksik (Toxic-T)
 Zararlı (Harmful)  Rahatsız edici (Irritant-Xi)  Hassasiyet yaratıcı (Sensitising- Xn or Xi )
 Korozif (Corrosive-C)
 Kanserojen (Carcinogenic, Categories 1 and 2-T )  Kanserojen (Carcinogenic, Category 3-Xn )
 Mutajenik (Mutagenic, Categories 1 and 2- T )  Mutajenik (Mutagenic, Category3- Xn)
 Üreme açısından toksik (Categories 1 and 2-T)  Üreme açısından toksik (Category 3- Xn )
 Çevre için tehlikeli        (Dangerous for the Environment- N)
5.4.2. Tehlike Sembollerinin Açıklaması
5.4.2.1. Patlayıcı maddeler / E /
Bunlar, aleve tutulduğunda patlamaya sebep olan ya da çarpma veya sürtünme halinde 1,3 – Dinitrobenzene (organik peroksitler, pikratlar)’dan daha hassas olan maddelerdir. Özellikle, bu maddeler R–gösterimindeki R1 – R3 ve E gösterimindeki maddeleri içerir. Bu maddeleri kullanırken veya saklarken, S gösterimleri (S15–S17) dikkate alınmalıdır.
5.4.2.2. Alev çıkarıcı maddeler, Yükseltgenler / 0 /

Bunlar, başta organik peroksitler veya alev alabilen maddeler olmak üzere diğer maddelerle reaksiyonlarında kuvvetli ekzotermik reaksiyon veren maddelerdir. Bu maddeler /0/ gösteriminde özellikle R7 – R9 maddelerini içerir.
5.4.2.3. Alev alabilen, kolay alev alabilen ve çok kolay alev alabilen maddeler /F+,F/
Sıvı haldeyken, çok kolay alev alabilen maddeler 0°C’nin altında ateş alma noktasına ve maksimum 35°C kaynama noktasına sahiptirler. Bu maddeler F+ tehlike sembolü ve R12 gösterimiyle belirtilir. Maddeler kolay alev alabilen maddeler sınıfına girerler, eğer;
1. Isınabilir ve dışardan enerji almadan normal hava sıcaklığında tutuşabilirlerse,
2. Katı halde kısa süre ateşe maruz tutulduğunda yanabilir ve ateşten uzaklaştırıldığında da yanmaya devam edebilirlerse,
3. Sıvı halde 21°C nin altında alev alabiliyorlarsa,
4. Gaz haldeyken, 1013 hPa ve 20°C de hava ile karıştırıldığında alev alırsa,
5. Suyla ya da nemli hava ile temas ettiğinde tehlikeli miktarda kolay alev alabilen gazları oluşturuyorlarsa,
6. Toz halde iken havayla temas ettiğinde tutuşursa.
Bu maddeler F tehlike sembolü ve R11 gösteriminde belirtilir.
Alev alabilen maddeler sıvı haldeyken 21°C den 55°C ye kadar ateş alma noktasına sahiptirler ve R10 gösterimiyle belirtilirler. Tehlike sembolü kullanılmaz.
Çok kolay alev alabilen, kolay alev alabilen ve alev alabilen sıvılarla çalışırken sadece tutuşturucu olmayan elektrikli ısıtıcılar kullanılmalıdır. Tüm maddeler ısıtılırken buharı atmosfere karışmayacak şekilde ısıtılmalıdır.
O ülkenin itfaiye otoriteleri tarafından yapılan düzenlemeler dikkate alınmalıdır.
5.4.2.4. Zehirli Maddeler / T+, T, Xn /
Kimyasal maddelerle ilgili kanuni düzenlemeye göre zehirli maddeler üç gruba ayrılır;
– Çok zehirli maddeler (R26–R28), T+ tehlike sembolü
– Zehirli maddeler (R23–R25), T tehlike sembolü
– Az zehirli maddeler (R20–R22), Xn tehlike sembolü
T+ : Çok zehirli maddeler, küçük miktarlarda deriye temas ettiğinde, yutulduğunda ya da teneffüs edilir edilmez çok kısa zamanda ölüme sebebiyet veren veya şiddetli kronik tahribat yapan maddelerdir.
T : Zehirli maddeler, küçük miktarlarda deriye temas ettiğinde, yutulduğunda ya da teneffüs edildiğinde ölüme sebebiyet veren ya da dikkate değer ciddi kronik tahribat yapan maddelerdir.
T.C. Hitit Üniversitesi Mühendislik Fakültesi   29 Kimya Mühendisliği Bölümü
Xn : Az zehirli maddeler (zararlı maddeler) deriye temas ettiğinde, yutulduğunda ya da teneffüs edildiğinde sınırlı tahribata sebep olan maddelerdir.
Deney esnasında (Klorin, hidrojen sülfür gibi) zehirli ya da çok zehirli maddelerin hazırlanmasında deney için gerekli olan miktarlar kullanılmalıdır. Uçucu maddelerle deney yaparken gazın çıkmasını engelleyecek bir kapak kullanılmalıdır. Artıklar uygun bir şekilde imha edilmeli ve saklanmamalıdır. İmha edebilmek için gerekli malzemeler mevcut değilse, deney yapılmayabilir.
Az zehirli ya da zehirli olmayan maddeler izin olmaksızın alınabilir. Az zehirli maddeler, aynı zamanda kanunen zehir oranı maksimum olarak belirlenmiş dereceden düşük konsantrasyonda zehirli ya da çok zehirli maddeleri ihtiva eden maddelerdir. Dolayısıyla klorlu su, bromlu su ve hidrojen sülfür solusyonlarının %1’e kadar olan konsantrasyonları instructionda kullanılabilir.
5.4.2.5. Aşındıran ve Tahriş edenler /C, Xi/
Yakıcı ve aşındırıcı maddeler “(R34, R35), C gösterimi,” etkileriyle canlıları tahrip eden maddelerdir. Eğer mukoza zarı ya da deri ile tekrar tekrar, direkt ya da uzun süre temas ettiğinde aşındırmaksızın iltihaplara, yaralara sebebiyet veriyorsa, bu maddeler Tahriş Eden Maddeler “(R36, R38), Xi gösterimi” diye sınıflandırılırlar. İlgili güvenlik tavsiyeleri (S22– S28) dikkate alınmalıdır.
5.4.2.6. Kanserojen, Genotip veya embriyoyu tahrip eden, kronik zararlar veren maddeler
Kanıtlanmış kansorejenik etkisi (R45) olan, kalıtsal zarar veren (R46) ya da embriyoya zarar veren (R47) veya kronik olarak zarar veren özellikle de hata kabul etmeyen kansorejenik maddelerin instruction maksadıyla kullanılmaması iyi olur. Bu tür maddeler bütün okulların stoklarından kaldırılmalıdır. Depolamaya hiç bir şekilde izin verilmez.
Bundan başka, potansiyel kansorejenik şüphesi belirlenen maddeler (R40), yalnız gerekli önlemlerin alınması ve yerine daha az tehlikesi olan kimyasal maddeler bulunamaması halinde kullanılmalarına izin verilir.
T.C. Hitit Üniversitesi Mühendislik Fakültesi   30 Kimya Mühendisliği Bölümü
ACİL MÜDAHALE PLANI
Laboratuvarda çalışanlar Laboratuvar sorumlusu YANGIN - Sorumluya ve diğer laboratuvar çalışanlarına haber verin, - Tek başınıza müdahale etmeyin, - Yanıcı, parlayıcı maddeleri uzaklaştırın, - Eğer bir kişi alev aldıysa müdahale edin (yangın söndürücü vs). - Alarmı çalıştırın, - Gerekiyorsa yangın söndürücü kullanın, elektrikleri kesin veya laboratuvarı tahliye edin, - Fakülte Yönetimi’ni bilgilendirin. KİMYASAL MADDE DÖKÜLMESİ - Sorumluya ve diğer laboratuvar çalışanlarına haber verin, - Diğer çalışanları çevreden uzaklaştırın, - Dökülen kimyasal maddeye temas etmeyin, maddeyi solumayın. - Dökülen kimyasal maddenin özelliklerini öğrenin, - Bol su ile yıkayın veya vakumlu süpürge ile temizleyin. - Temizlik sırasında koruyucu eldiven ve gözlük kullanın. YARALANMA - Sorumluya ve diğer laboratuvar çalışanlarına haber verin, - Küçük yaralanmalar için ilk yardım dolabından gerekli malzemeyi temin edin, - Yaralanan kişiye zarar gelmeyeceğinden emin olmadan kişiyi hareket ettirmeyin, - Acil durum duşlarını ve göz banyoları kullanın. - Kan kaybı varsa ilk yardım setini kullanın, - Tıbbi müdahale gerektiren durumlarda Sağlık Birimi’ni arayın, yardım isteyin (7020-7021-7022), - Gerekiyorsa ambulans çağırın (112), - Fakülte Yönetimi’ni bilgilendirin. GAZ KOKUSU/
ELEKTRİK KAÇAĞI
- Sorumluya ve diğer laboratuvar çalışanlarına haber verin.
- Gaz/elektrik kaçağının kaynağını belirleyin, - Doğal gaz/elektrik kaçağı ise hemen Fakülte Yönetimi’ne haber verin, - Elektrik kaçağı olan bölgenin elektrik şalterini kapatın,

- Gaz kaçağı tüpten geliyorsa hemen kapatın.
DEPREM - Panik yapmayın, - Korozif kimyasalların yakınında iseniz hemen uzaklaşın, - Yakınınızdaki banko, masa vb. ağırlık merkezi yere yakın eşyaların yanına eğilin, kollarınızı başınızın üzerine koyun, başınızı bacaklarınızın arasına eğerek bekleyin.
- Panik yapmayın, - Korozif kimyasalların yakınında iseniz hemen uzaklaşın, - Yakınınızdaki banko, masa vb. ağırlık merkezi yere yakın eşyaların yanına eğilin, kollarınızı başınızın üzerine koyun, başınızı bacaklarınızın arasına eğerek bekleyin. - Sarsıntı bittikten sonra laboratuvarda çalışanları tahliye edin,   - Fakülte Yönetimi’ni bilgilendirin.